1 lange tel, 1 lange tel, ½ tel rust, ½ tel / ½ tel rust, 1 tel, 1 tel, ½ tel rust.
Welkom bij de tweede workshop oude jazz, die wordt gegeven door Jan Krammer, waar ik hem verbaal in bij zal staan vandaag.
Bij binnenkomst hebben wij jullie expres verwelkomd met wat jazzmuziek, die alvast de toon zet voor vandaag. Mensen druppelen vaak aan de late kant binnen, dus leek ons dit een slimme wijze van openen.
Jullie hebben zojuist geluisterd:
- naar de Frog Legs Rag uit 1906 van James Scott, om alvast in ragtime sfeer te komen voor vandaag
- naar Dengozo (Brazilian Maxixe) uit 1914 van Erneste Nazareth, om alvast in Son-sfeer te komen voor vandaag en
- naar The Black Cat Rag uit 1905 van Frank Wooster en Ethyl B. Smith, om alvast in Stride style sfeer te komen voor vandaag,
want ragtime, son en stride style zijn de 3 stromingen die wij voor de koffiepauze zullen gaan behandelen, met als overkoepelende rode draad: het RITME, want dat staat centraal in de oude jazz, van 1900 tot 1945, waar deze 3 stijlen typerend voor zijn!
Kort samengevat kwam dat neer op een paar ingrediënten, zoals:
- het 12 matige oerschema bestaande uit 12 maten, met als uitgangspunt de volgende akkoorden (in de C toonaard, die op het klavier immers het makkelijkste speelt): 4 C, 2 F, 2 C, 2 G, 2 C
- de blue note (alias de toon, 3 halve tonen boven de grondtoon, dus in de toonaard C de Es, het liefst gespeeld in meerklanken, met bijvoorbeeld ook de bes erbij)
- de breaks (het even stoppen voor een bluesy of boogie-woogie-achtig effect)
- de riffs (de herhaling van tonen, ook als je van akkoord wisselt en in de boogie-woogie vaak in de hogere octaven, om het effect te sorteren alsof een machinist van de zware stoomtrein die voorbij lijkt te rijden de fluit blaast)
- en in geval van de boogie-woogie de steady onderhand, die als een machine doorgaat, met accentverschuivingen in de linkerhand die zorgen dat dynamiek het stuwende ritme waarborgt.
Tot zover een korte samenvatting, om in de vroege ochtend op te frissen waar we gebleven waren, alsmede om mensen die nu inspringen de kans te bieden om vandaag gezellig op volle kracht mee te doen.
Dit is wat hij deze week aan ons schreef:
Ik vond het afgelopen maandag hartstikke gezellig!!
Zoals altijd bij Jan moet je het niet over koetjes en kalfjes hebben maar over die dingen die ons echt bezighouden. En dat is gelukt maandag. Wat houdt ons bezig: MUZIEK. En dat was het thema.
Ik vond de videoclips pakkend. Bij mijn bandjes zijn we vaak moeilijke dingen aan het doen, te hard aan het spelen en te druk bezig met akkoordenschema's doorworstelen.
In deze videoclips krijgen de pret en de improvisatie een hogere prioriteit dan de techniek en de theorie.
Het uiteindelijke doel, een gezellige en goede performance, is hier zeer zeker wel geslaagd!!
Bedankt voor de gastvrijheid en allen het aller aller beste toegewenst.
Dat jullie nog veel mensen lang mogen inspireren zoals jullie met mij hebben gedaan!!
Einde e-mail.
Tot zover een fanmailtje, dat we jullie voorlezen, omdat erin wordt benadrukt, wat Jan's filosofie is: 90 procent SPELEN en PRET maken en hooguit 10 procent oefenen, anders sla je dood als een biertje en dat staat haaks op wat JAZZ is!
Deze week gaan we onze aandacht voor de koffiepauze richten op de son, de stride style en de ragtime. We zullen samen gaan oefenen met ritme en we laten jullie het laatste half uur zelf spelen.
Na de pauze zullen we ons voorts richten op de geëvalueerde blues, dus varianten op de oerblues, zoals je ze overal in de jazzmuziek en lichte muziek aantreft.
En we zullen gaan cake walken vandaag!
Zien jullie deze cake?
Die ga ik straks weggeven aan degene in deze zaal, die het beste heeft gecakewalked! De jury bestaat uit JAN!
De teksten gingen over de ontberingen waaraan het gewone volk blootstond.
De autoriteiten waren niet blij met de teksten en verboden de muziek in 1917. De muziek en dans waren echter zo populair, dat het verbod in 1920 werd opgeheven en zelfs de rijkere klasse raakte ervan in de ban.
De traditionele son wordt gespeeld op de tres (gitaar), marimbula (houten box met metalen platen) of contra-bas, bongo (twee trommeltjes) en claves (twee korte houten stokken).
Later werden hier maracas en trompet aan toegevoegd. De claves zijn twee stokjes die een specifiek ritme aangeven, simpelweg de clave genoemd. Dit ritme vormt de basis van nagenoeg alle Cubaanse populaire dansmuziek en van de hedendaagse salsa.
De son werd door de Cubanen naar New York meegebracht, want tussen 1930 en 1950 was er tussen Havana en New York sprake van een toenemende uitwisseling van muziek, musici en muziekstijlen (rumba, son, danzón) die in grote mate bijgedragen hebben aan de verspreiding en populariteit van nieuwe stromingen, zoals de mambo en de cha-cha-cha.
We zullen deze uitwisseling tussen Havana en New York in de periode 1930 -1950, uitmondend in een grote populariteit van de Cubaanse muziek in Noord Amerika, eens nader bekijken.
De uitwisseling van muziek tussen Cuba en de Verenigde Staten begint al vroeg in de 19 eeuw en wel tussen 2 belangrijke havens, namelijk Havana en New Orleans, waardoor Cubaanse musici hebben bijgedragen aan het ontstaan van de vroege Jazz.
Zo bracht de componist en pianist Louis Moreau Gottschalk tussen 1850 en 1870 regelmatig een bezoek aan Havana van waaruit hij de contradanza habanera en de danzón, onder begeleiding van Franse kamerensembles, gedanst in de salons van de Creoolse burgerij, meebracht naar New Orleans, waarvan de baslijnen, het tango-congo ritme of habanera-ritme terug te vinden zijn in de vroege jazz.
De 'tangobas' is terug te vinden in de piano ragtime van Scott Joplin, in de blues van W.C. Handy en in de pianostijl van Jelly Roll Morton, die met de linkerhand een vereenvoudigd tango congo ritme of habanera-ritme speelt, een Cubaanse tumbao speelt, en met zijn rechterhand improviseert.
Al snel beïnvloedt deze vroege jazz de muzikale ontwikkeling in Cuba, met name in Havana, door rondtrekkende muzikanten en muziekorkesten uit New Orleans.
Als je kijkt naar de Cubaanse muziek, die via de uitwisseling tussen Havana en New York de jazz in New Orleans heeft beïnvloed, zie je ondermeer de Cubaanse son, de rumba en de danzón, alle Cubaanse voorlopers van de muziekstijlen die in de Verenigde Staten populair werden in de jaren 30, 40 en 50, zoals de mambo en de cha-cha-cha.
Veel conjuntos maakten in de jaren 40 plaatopnames in studio's in New York, waren in films te bewonderen en traden op in hotels, cabarets en clubs in heel Latijns Amerika waar ze de Son (in montuno stijl met veel diablos of mambos) verspreidden.
Kortom: de Son is een nieuwe, Afro-Caribische, muziekstijl die de muzikale tradities van zowel de Afro-Cubaanse als de Latijns-Cubaanse muziek combineerde en samenvoegde tot een nieuwe stijl, die erg populair werd tijdens de Eerste Wereldoorlog.
In de jaren voor de tweede wereld oorlog, lag hij ten grondslag aan de jazz in New Orleans, waaronder de ragtime en de stride style en na de tweede wereld oorlog aan de mambo, de cha-cha-cha, de rumba en de salsa.
Centraal in de Son staat het ritme, dat bestaat uit de clave.
De clave is een Zuid-Amerikaans ritme, dat in allerlei varianten wordt toegepast in ritmische - aanvankelijk enkel Zuid-Amerikaanse, maar later ook Noord-Amerikaanse - muziek, zoals de jazz uit New Orleans.
Hier volgen enkele voorbeelden van de SON clave 3-2:
1 lange tel, 1 lange tel, ½ tel rust, ½ tel / ½ tel rust, 1 tel, 1 tel, ½ tel rust.
1 lange tel, 1 lange tel, 1 tel / ½ tel rust, 1 tel, 1 tel, ½ tel rust.
Hier volgt een voorbeeld van SON clave 2-3:
½ tel rust, 1 hele tel, 1 hele tel, ½ tel rust / 1 lange tel, 1 lange tel, 1 tel.
Dit ritme wordt in veel Latijns-Amerikaanse muziek gebruikt, zoals de salsa of de rumba, maar is dus ook verwerkt in veel jazz muziek.
Er zijn dus allerlei Zuid-Amerikaanse ritmes overgewaaid vanuit Cuba naar het Zuiden van Noord-Amerika, waar de zwarte bevolking in New Orleans ze heeft opgepikt, om ze te gaan incorporen in en mixen met de jazzmuziek van toen.
Een voorbeeld van een ritme dat Jan veel gebruikt is:
1 - - 1 - - 1 - 1 - -
of
1 - - 1 - - 1 - 1 - 1 - -
1) Je slaat 1 toon links, 2 rechts, 1 links, 2 rechts, 1 links, 1 rechts, 1 links, 2 rechts, enzovoort, desnoods met leuke variaties, als het maar ritmisch is en lekker syncopisch swingt.
Jan zal dit nu eerst met zijn handen, trommelend, demonstreren.
2) Nu gaan we dit op de PIANO proberen.
Je oefent het ritme eerst op het droge en past het daarna toe in zich uitbreidende melodielijnen en meerklanken in linker- en rechterhand.
Heel belangrijk van het fijn spelen van een Zuid-Amerikaans Son-ritme, is dat je het STACATTO speelt en met WISSELENDE ACCENTEN en met veel DYNAMIEK.
Jan demonstreert nu hoe je een son speelt op de piano.
Jan speelt nu een echte son voor jullie!
De manier om een stride style te spelen, is met de linkerhand een octaaf spelen, gevolgd door een akkoord, en met rechts daar tussendoor op een ritmische manier een melodie spelen.
Jan demonstreert nu een stride style.
Je moet vooral het karakteristieke, de sfeer, het RITME, gebruiken.
De ragtime is ook één van de stijlen die ritmisch is geïnspireerd door de Cubaanse Son, zoals die is overgenomen door de Creoolse bevolking in New Orleans. Jelly Rolly Roll Morton en Scott Joplin zijn twee grote namen van ragtime giganten uit die tijd.
Hoe kun je nu leren om een goede ragtime te spelen?
Let op, we gaan een vernuftig stappenplan volgen:
1) Dat kun je door 3 tegen 2 te denken als ritme.
Jan zal dit nu eerst met zijn handen, trommelend, demonstreren.
Daarna wordt jullie gevraagd om mee te doen, je linkerhand slaat (heel steady) twee keer, je rechterhand slaat drie keer, in hetzelfde tijdsbestek.
Dat heet 2 tegen 3 spelen.
2) Nu gaan we dit op de PIANO proberen.
Je speelt eerst een C constant en dan speel je een E er 3 tegen 2 doorheen.
Jan demonstreert nu hoe je 2 tegen 3 speelt op de piano met links telkens 2 keer de C en rechts tezelfdertijd 3 maal de E.
3) Dan ga je die E met de rechterhand vervangen door een Es, E, C.
Jan demonstratie nu hoe je met de rechterhand die ene, enkele, E gaat vervangen door Es, E en C, om het geheel op te leuken.
4) Dan ga je het accent verwisselen.
Jan demonstreert nu hoe je van accent kunt verwisselen.
5) Dan sla je links het hele C-akkoord en ga je met de rechterhand met het accent op de Es liggen, de keer daarna op E en daarna op C.
Es, E, C - Es, E, C - Es, E, C - Es, E, C- Es, E, C - Es, E, C
Jan demonstreert nu, hoe je het hele C-akkoord speelt met de linkerhand en met de rechterhand, terwijl je 3 tegen 2 speelt, van accent wisselt op de zojuist vermelde wijze.
6) Als je dit kunt, gaat het verder gemakkelijker, want in plaats van Es, E, C maak je dan meerklanken met:
Es, G - E G - A
of iets wat daarop lijkt.
Jan demonstreert nu hoe je ook met andere klanken, zoals Es, G, E G en A, de rechterhand kunt invullen.
7) Als je dat hebt, dan kun je het volgende doen voor een puik ragtime effect:
* Het bovenstaande systeem kun je ook met andere tonen en met andere akkoorden uitvoeren.
* Je kunt links goed octaven spelen, voor het typische ragtime effect.
Jan zal nu een ECHTE ragtime voor jullie spelen, om te laten horen hoe het eindresultaat is en daarna mogen jullie zelf spelen!
We delen het aantal mensen door het aantal minuten en dat zal de tijd zijn dat iedereen onder leiding van Jan zal spelen en als er meer dan 20 mensen zijn, spelen we in tweetallen.
Welkom na de pauze.
U heeft zojuist geluisterd naar het, door de vermaarde ragtime componist annex -pianist, Jelly Roll Morton, geschreven nummer: the Jelly Roll Morton Blues uit 1915, vertolkt door Ferdinand, om weer in good jazz spirits te geraken!
Maar we gaan nog meer doen, om jullie in good jazz spirits te brengen vandaag!
Daarover straks meer, want eerst gaan we ons richten op de geëvalueerde blues, die is voortgekomen uit de oerblues, zoals vorige week besproken.
Bijvoorbeeld het nummer Careless Love Song:
Love, oh love, oh careless love.... etc.
Dit lijkt op de oerblues, qua basisopzet.
Maar in de tweede zin wordt er al afgeweken van het aanvankelijke bluesschema middels: D7 en A7.
Dat is maar 1 voorbeeld. Maar bijna alle klassieke tunes hebben vaak heel andere dingen dan de oerblues, terwijl ze er wel op doorbouwen.
Neem bijvoorbeeld het nummer Dr. Jazz. Het heeft de basis van de oorspronkelijke blues, maar het wijkt hiervan af.
De blue note wordt vaak herhaald, wat een element van de oerblues is die ze terug laten komen in dit soort nummers, evenals riffs en breaks.
Alle geluidsfragmenten die vandaag worden gespeeld, zijn verdere evaluaties van de oerblues. Goed opletten dus!!!!
Wat we gaan doen?
We gaan cake walken vandaag!
Zien jullie deze cake?
Die ga ik straks weggeven aan degene in deze zaal, die het beste heeft gecakewalked!
De cakewalk is een term die afkomstig is uit de zwarte entertainment scene uit Amerika, waar een cake als prijs werd uitgeloofd voor de best volbrachte stapjes en figuren bij het lopen op de muziek. Cake walking is dus dansend en swingend op het ritme van de muziek lopen.
Jan en ik cakewalken heel wat af in huis, als de muziek aanstaat!
De jongen die bediende in het korte filmfragment van Fats Waller, vorige week, deed aan cake walking. Hij hield zijn dienblad hoog, maar danste ritmisch tijdens het lopen op de muziek.
Cake walken impliceert ook, dat je zo totaal vol overgave opgaat in de muziek, dat je je niet langer kunt beheersen, zelfs niet als je eigenlijk moet lopen (bijvoorbeeld om het dweilorkest dat voorbij komt bij te houden)
Uit cake walking hebben zich zelfs podiumacts ontwikkeld vanuit de lopende stappen die een typische hoge sprong met achterwaartse scheve beweging bevat. De term werd trouwens ook gebruikt om een eenzijdige verkiezing of makkelijke taak aan te duiden.
Om in good jazz spirits voor vandaag te geraken, zullen we zo een geschikt lied opzetten om op te cake walken en wel het toepasselijke nummer:
Cake walking babies from home, geschreven door Bessie Smith en uitgevoerd door the Red Onion Jazz Babies!
Om jullie op het juiste been te zetten, zal Jan cake walkend door de zaal lopen en jullie worden allemaal uitgenodigd om achter hem aan door de zaal te cake walken!
Degene die het mooiste heeft gecakewalked vandaag, krijgt DE CAKE als prijs, die Jan persoonlijk zal uitloven aan de winnaar of winnares!
Ik verzoek alle aanwezigen om nu op te staan uit hun stoelen en voor zover hun gezondheid dit enigszins toelaat, al dan niet als een beest te gaan cake walken, met Jan Krammer als lichtend voorbeeld in de voorhoede.
Dames en heren mag ik uw aandacht voor the Red Onion Jazz Babies met het bekende, door Bessie Smith geschreven, stride style nummer:
Cake Walking Babies from Home!
De mensen beginnen te dansen, wat al snel een dolle boel oplevert in de zaal. Na 3:08 minuten is het nummer voorbij en gaat iedereen weer hijgend en ondeugend lachend op zijn plaats zitten. Je proeft in de zaal de speelse, uitgelaten, Oude Jazz sfeer!
Dank u wel. Iedereen mag weer gaan zitten. Jan zal de cake nu plechtig uitreiken met een zoen en een knuffel aan de eerlijke winnaar van deze wedstrijd, naar goed, oud, New Orleans Jazz, gebruik.
(Jan loopt naar de winnaar toe, geeft de cake, en komt terug)
Nu we zo lekker lichamelijk bezig zijn geweest, kunnen we nog dieper in de muziek duiken, hem nog beter doorleven.
We gaan dit nu nog intenser doen en niet door te cake walken, maar door ons volledige zenuwstelsel te marineren in de klanken en met name: de expressieve dynamiek van het RITME.
Jan vertelde mij deze week, dat hij zat te genieten van een prachtig vioolconcert. Hij genoot daarvan. Maar toen niet veel later de Tiger Rag van Louis Armstrong werd gespeeld, barstte het beest in hem los, brak de zon in hem door, begon hij onwillekeurig te lachen, te dansen en te bewegen!
Die fysieke beleving van het ritme, die willen we jullie nu laten voelen. Als je goed, ritmisch en pittig oude jazz wilt spelen, dien je absoluut gevoelig te zijn voor het opzwepende effect van de dynamiek, het tempo, de syncopen en het ritme.
Om jullie niet buiten te sluiten en een eerlijke kans te geven om NET zo te lachen en mee te leven met de muziek als Jan het deze week deed, zetten we nu de Tiger Rag, uitgevoerd door Louis Armstrong and his All Stars, voor jullie allemaal op!
Het is zeer intensieve muziek want All Stars betekent dat het ALLEMAAL sterren zijn en ze soleren kwistig door elkaar heen, wat de zaal, zoals je kunt horen in de opname, tot grote euforie brengt!
Jullie hoeven niets anders te doen, dan totaal op te gaan in de muziek, met je hele lichaam de dynamiek en het ritme meebeleven.
Dames en heren, mag ik uw aandacht voor de Tiger Rag van Louis Armstrong and his All Stars!
De muziek wordt gedraaid en de mensen luisteren aandachtig, terwijl Jan meedanst op de muziek en passioneel zijn vuisten balt op de ritmisch spannendste momenten.
Maar behalve zo'n Tiger Rag van Louis Armstrong and his All Stars, die de grote intensiteit van de oude jazz illustreert, heeft Jan nog een idool voor jullie in de knip zitten: George Formby!
Hij is een ukelele-banjo-speler, die beroemd werd vanwege zijn ritmische spel. Hij gebruikt evenzeer een son-ritme. Jan is jaren lid geweest van de George Formby Society in Nederland, omdat hij zo naadloos het spel van deze ritme-gigant kon performen.
Jan, pak je banjo eens!
Jan pakt zijn ukelele-banjo. Hij speelt daar 1 minuut op.
En om jullie ritmisch te inspireren bij het straks zelf weer maken van oude jazz muziek, laat ik nu een stukje horen van de grote ritme-meester, George Formby, zelve, overigens een ster die vooral bekend was voor en tijdens de tweede wereld oorlog.
Let vooral op zijn syncopische son-ritme, dat zeer typerend is voor de dansbare, oude, jazz!
Dames en heren, mag ik uw aandacht voor drie korte tunes van George Formby op ukelele-banjo!
De muziek wordt gedraaid en de mensen luisteren aandachtig. Jan geniet evident.
Nog een belangrijk punt, is dat je niet alleen totaal opgaat in de muziek, maar ook dat je het ZELF leuk vindt!
Als je oude jazz gaat spelen, doe je dat puur voor je EIGEN PLEZIER! Anders heb je a prori geen pret en PRET maken is de basis van het werkelijk verlevendigen!
Dus: HEB LOL! Enjoy! Geniet van je eigen spel! Ga totaal in jouw wereld op en ga daarvoor!
Alvorens we zelf gaan spelen, laat ik jullie een laatste opname horen van Jan, die zich niet alleen leent als ritmische inspiratiebron, doch tevens als voorbeeld, hoe INTENS iemand totaal met HART en ZIEL kan opgaan in zijn eigen muziek!
Let op: dit verwachten we ook van JULLIE, hoor!!!!
Hierna gaan we weer een half uur bij toerbeurt spelen, en we vinden het fijn, als jullie dan OOK zo opgaan in je eigen spel! De opdracht zal dan ook luiden: speel wat jij zelf mooi vindt, maar wel JAZZ!
Onderschat de waarde van het plezier maken niet! En geneer je nooit voor je zalige egotripperij! Doe je eigen ding en marineer je erin! Speel niet alleen ritme, maar WEES ritme!
Dames en heren, mag ik uw aandacht voor Some of these days, gespeeld door Jan Krammer op een oude bandopname, waarin hij zingt en zichzelf begeleidt op digitale piano en, naderhand ingespeeld, met de ukelele-banjo!
In de laatste 30 minuten die resteren, zullen we jullie zelf bij toerbeurt laten spelen.
De opdracht luidt: speel wat JIJ mooi vindt, maar het moet wel JAZZ zijn vandaag. Zo kan iedere deelnemer spelenderwijs oefenen met de geëvalueerde blues!
We delen het aantal mensen dat wil spelen door het aantal minuten dat we hebben en dat zal de tijd zijn dat iedereen onder leiding van Jan zal spelen en als er meer dan 20 mensen zijn, spelen we in tweetallen.
De mensen spelen om de beurt een stukje op de piano onder supervisie van Jan en genieten zichtbaar van hun creatieve uitprobeersels en die van hun medecursisten. Om twaalf uur eindigt de workshop en praat iedereen enthousiast met elkaar na.