Leer improviseren. 2004-2005. Les 07: toonladders.
De afstanden tussen de tonen van de toonladder van een gewone
majeurtoonaard zijn achtereenvolgens 2212221 toetsstappen.
Klik om te horen: c d e f g a b.
Nu zijn er veel verschillende toonladders. Die worden meestal
uitgedrukt in dergelijke afstanden. Bijvoorbeeld, de Spaanse
zigeunerladder is 1312122
Klik om te horen: a bes c# d e f g.
Voor improviseren is het handiger om te denken in 3
hoofdakkoorden dan in toonafstanden van de laddertonen. Zo kan de
Spaanse zigeunerladder van A beschouwd worden als opgebouwd uit de
akkoorden A, Dm en Gm. Desgewenst kan A gezien worden als het
grondakkoord, Dm als het subdominant akkoord en Gm als het
dominant akkoord. De tonen van deze ladder zijn dezelfde als van de
(harmonische) Dm toonaard, maar de grondtoon is anders (a i.p.v. d).
Klik om te horen: akkoorden A, Dm en Gm met de Spaanse zigeunerladder.
Door op de witte toetsen een ladder te spelen zoals die van C, ontstaat
een kerktoonladder, ook als op een andere toets dan c wordt begonnen.
Zo zijn er 7 kerktoonladders: abcdefg, bcdefga, cdefgab, etc.
Klik om ze te horen.
Ze hebben resp. de namen Aeolisch, Locrisch, Ionisch, Dorisch,
Frygisch, Lydisch en Mixolydisch.
Een truc om in deze kerktoonaarden te leren spelen is om eerst een
stukje te spelen in C met de drie hoofdakkoorden in de volgende
ligging: C=c+e+g, F=c+f+a, G=b+d+g. Ze zijn dan volgens een
regelmatige procedure blind te wisselen. Vervolgens schuif je de handen
een witte toets naar rechts en speel je dezelfde bewegingen. Het zal dan
Dorisch klinken, want het grondakkoord is Dm geworden, het
subdominant akkoord G en het dominantakkoord Am.
Klik voor dezelfde handbeweging eerst Ionisch (gewoon in C) en daarna
Dorisch.
Dorische muziek vinden we in de volksmuziek van Hongarije.
Mixolydisch klinkt middeleeuws.
Klik voor een voorbeeld met akkoorden G, C en Dm.
Het vergt een specialisme om in een bepaalde toonaard te
improviseren, want de gevoelswaarde van iedere toon is er afhankelijk
van. Bijv., in de (Ionische) toonaard C heeft toon as een dramatisch
effect, maar in een andere toonaard moet het effect van as opnieuw
bekeken worden.
Hier volgen van enige toonaarden de toonladders met tussen haakjes
mogelijke hoofdakkoorden:
2122122 Aeolisch (Am + Dm + Em),
2122212 Dorisch (Dm + G + Am),
2212212 Mixolydisch (G + C + Dm),
2131131 Hongaars zigeuners (Am + E + F7),
1312131 Perzisch zigeuners (E + Am + F7) akkoorden als Hongaars
maar met andere tonica,
1312122 Spaans zigeuners (A + Dm + Gm) akkoorden als
harmonisch Dm met andere tonica.
Nog enige heptatonische (uit 7 tonen bestaande) toonladders: 3121212
Hongaars, 1312131 Byzantijns, 2122122 Ethiopisch, 2212122
Hindustaans, 1212222 Altered, 2122131 Mohammedaans, 1222131
Neopolitaans, 1222212 Javaans, 1311222 Orientaals, 1311231 Perzisch,
1222122 Raga Hanumat Todi, 2211222 Arabisch.
Pentatonische (uit 5 tonen bestaande) ladders: 42141 Chinees, 14214
Japans.
Hele-toons toonladder (6 tonen): 222222.
Octotonische ladders (8 tonen): 12121212, 21212121 verminderde ladders.
Ladders met meer dan 8 tonen: Chromatisch, Algerijns, en nog enige
Arabische en Japans toonladders.
HUISWERK:
Experimenteer met één of meer van de volgende
toonaarden: Aeolisch, Dorisch, Mixolydisch en de drie zigeuner
toonaarden. Als je daarmee bruikbare effecten vindt, kun je die later in
je improvisaties gebruiken.
<< Startpagina / Index van de cursus / Volgende pagina >