Leer improviseren. 2004-2005. Les 08: ambiguïteit en akkoordvervangers.
Naarmate we meer vaardigheid hebben kunnen we het aantal liggingen
van de akkoorden uitbreiden.
Een vuistregel is om bassen te spreiden, omdat ze brommen als ze
dicht bij elkaar liggen. Dat komt doordat dissonerende hoge boventonen
ervan in het hoorbare gebied liggen.
G7 in ligging d-f-g-b steeds een octaaf hoger.
Die boventonen kunnen ook benut worden door een majeurakkoord
niet te spelen, maar alleen de grondtoon ervan in de bas.
Bijvoorbeeld, de eerste 6 boventonen van een toon c zijn c g c e g c
Akkoorden vervangen door bastoon.
De dissonantie van bij elkaar liggende hoge tonen klinkt feller als er
niet veel andere tonen omheen liggen die de dissonantie maskeren. Bijv,
akkoord G7 kan vervangen worden door de tweeklank f5-g5.
Septimeakkoorden met alleen grondtoon en septimetoon naast elkaar.
In dit voorbeeld zien we dat de rechterhand de linker helpt bij het
maken van een akkoord. In het begin hebben we de akkoorden in de
linkerhand genomen en de melodie in de rechter. Het is soms interessant
die taken te verwisselen en te vermengen (denk aan werken van
Bach).
Rechterhand speelt grootste deel van het akkoord.
Bij de big band akkoorden hebben we gelet op de toegevoegde tonen,
maar het is ook boeiend om akkoorden niet te spelen, maar het verloop
ervan te suggereren. Dat doe je door eerst het lied gewoon te spelen,
maar gaandeweg meer tonen uit de harmonie weg te laten.
Couplet van Guilty eerst met akkoorden daarna begeleidingstonen.
Een andere toepassing van het weglaten van tonen uit akkoorden is de
ambiguïteit, het in het midden laten. Door de tweeklank c-g te spelen
in plaats van het akkoord C of Cm laten we in het midden welk van
deze twee akkoorden bedoeld is.
Linkerhand heeft tweeklanken c-g en f-c.
Eventueel kan het melodische of harmonische
verloop uitsluitsel geven, maar het niet oplossen kan een onderhoudende
spanning geven. Bij composities is een ambiguïteit altijd bewust bedoeld.
We ontmoeten het verschijnsel in alle kunstvormen.
We kunnen akkoorden ook vervangen door andere die de stijl en de
sfeer beïnvloeden, maar de harmonische stroom handhaven. Vaak
hebben die maar een enkele toon verschillend van het oorspronkelijke
primaire akkoord. Voorbeelden daarvan zijn: een dim7 als vervanger
van een septimeakkoord, Am als vervanger van C, Dm als
vervanger van F, C6 (=Am7) als vervanger van C of Am, Cmaj7 als
vervanger van C en Em als vervanger van C. Uit deze voorbeelden
kun je er zelf wel meer gaan bedenken, zoals F6 als vervanger van Dm.
Een concreet voorbeeld is de subdominant F7 in de toonaard C in de
jazz, als die vervangen wordt door F, F6, F9, Fm, Fm7, Fmaj7, Dm,
Cdim, Cdim7, Ab7, en misschien zelfs Eb7.
Subdominant na elkaar: F7, F, F6, F9, Fm, Fm7, Dm, Cdim7.
Het wijzigen van akkoorden en het verdelen van de taken over beide
handen kan naast het beïnvloeden van de sfeer of de stijl ook gebruikt
worden voor de vloeiende voortgang van de harmonie. De akkoorden
moeten niet als losse stukken na elkaar vertoond worden als een
diavoorstelling, maar ze moeten als een bewegingsfilm voortvloeien.
Timing is het fundament van muziek. Ten behoeve daarvan kunnen
tonen weggelaten worden. Enerzijds omdat het spelen gemakkelijker
is, anderzijds omdat een melodische begeleiding vloeiender kan zijn
dan akkoorden. Dat kan een lopende bas zijn, een tweede stem, een
enkele toon uit het begeleidingsakkoord of in een eenvoudige vorm
een hoempa. In de linkerhand gebroken spelen van G7 als g-d-f is gemakkelijker
te wisselen met C als g-c-e dan G7 als g-b-d-f.
Baslijntjes gemakkelijker en vloeiender dan akkoorden.
Een algemene reden is nog dat het volproppen niet getuigt van fijne
smaak. Het is boeiender voor de luisteraar als hij zijn fantasie moet inschakelen.
Algemeen wordt de polifonische vorm die J.S.Bach heeft
gebruikt beschouwd als
de hoogste vorm van componeren. Het is leuk te merken hoe het
weglaten van harmonieën vaak door de luisteraar onbewust wordt
aangevuld. Ze worden niet gespeeld, maar toch ervaren.
HUISWERK: Experimenteer met vervangers.
<< Startpagina / Index van de cursus / Volgende pagina >