Leer improviseren. 2003-2004. Les 18: diminished akkoorden.

Bij improviseren is het handig om muziek structureel te bekijken: 1) wat is de begintoonaard, 2) wat zijn de diverse toonaarden die doorlopen worden, 3) wat zijn de akkoorden.

Bij die akkoorden is het handig ook weer de structuur eerst te beschouwen volgens louter de majeur- en mineurakkoorden. Je kunt nou wel zeggen, dat de essentie van een muziekstuk nou juist gelegen is in het gebruik van bepaalde complexe akkoorden (C9+, Cmaj7-5, etc), dat neemt niet weg dat je er een vereenvoudigde harmonische onderstroom in kunt veronderstellen, die je helpt de draad van het verloop vast te houden. Vergelijk de plot van een verhaal.
Bij de primaire akkoorden hebben we echter naast de mineur- en majeurakkoorden ook de diminished en augmented akkoorden vermeld. De reden daarvoor is dat het drieklanken zijn en als zodanig fundamenteel bij het combineren van tertsen. De dim-akkoorden verdienen extra aandacht. Als een dim-akkoord wordt gebruikt als basis van de harmonische stroom, dan is er moeilijk een aanvaardbare vervanger te vinden bij de majeur- en mineurakkoorden. Een voorbeeld is het volgende akkoordenschema:
C Cdim C Cdim C A7 Dm G7...
Hoor dit schema.

De naam diminished (verminderd) slaat op het verkorten van de kwint (Cdim heeft c-ges i.p.v. c-g). Enerzijds zou het logisch zijn om te spreken van verminderd mineurakkoord (Cmdim), omdat het eerste interval van de drieklank een kleine terts is (c-es), anderzijds zou je kunnen zeggen dat beide intervallen verminderd zijn.

De zaak wordt nog vreemder, want meestal wordt bij het improviseren Cdim7 gebruikt als vervanger van Cdim, Ebdim, Gbdim en Adim. Alleen de fijnproever zal zich storen aan het verschil. Vervang in het vorige akkoordenschema Cdim maar door Cdim7.
Hoor voorgaande schema met dim7 i.p.v. dim.

In de praktijk werkt het gemakkelijk dat je maar rekening hoeft te houden met 3 verschillende dim7-akkoorden i.p.v. met 12 dim-akkoorden. Het is zelfs zo ingeburgerd, dat bijna altijd dim geschreven wordt als dim7 bedoeld is.

De term 'septime' is ook vreemd, want bij C7 is de septimetoon de bes en bij Cdim7 is dat de a. Als excuus kun je aanvoeren dat je tellen moet over de verminderde ladder. Die heeft om de andere een hele en een halve toonafstand. Dan is de 7e toon de a. Al die vreemdheden zijn meteen een aanwijzing voor het toepassen van dim-akkoorden. Ze geven namelijk ook gevoelsmatig een vreemd effect.
Typische toepassingen voor het dim7-akkoord zijn:

-Bijna ieder septimeakkoord kan vervangen worden door het dim7 akkoord dat 3 van de 4 tonen gemeenschappelijk heeft. Weliswaar ontstaat dan het vreemde (spannende) effect erbij. Hoe vaak je dat toepast, hangt af van de muziekstijl. Bij barmuziek kun je het veel gebruiken.
Vergelijk schema Em B7 met schema Em Ebdim7.

-Als tussenstap bij een modulatie. Je hebt bijvoorbeeld een song gespeeld in C, maar de zangstem klinkt mooier in Bes, dan moduleer je naar Bes zodra de zanger gaat inzetten, maar om die overgang wat vloeiender aan te geven, kun je Cdim7 er tussenin aanslaan.
Modulatie van toonaard A naar toonaard G via Adim7.

-Voor een interessant effect. Bijvoorbeeld in de song 'When the saints go marching in' kan het mineurakkoord vervangen worden door een dim7-akkoord. Dat is niet juist maar wel leuk. In G is het schema:
G G G D7 G G7 C Cm G D7 G
'De Saints' gewoon en met Gdim7 als vervanger van Cm.

-Noodsprong als je niet weet wat het echte akkoord is. Het wil nog wel eens werken. Je moet toch wàt aanslaan. Een dim7-akkoord kan door zijn onduidelijke bedoeling beschouwd worden als improvisatie. Bovendien is de trefkans op de best passende dim7 1 op 3, tegen een ander akkoord 1 op 24 (als je alle mineur- en majeurakkoorden rekent).

-Als het in de compositie bedoeld is, bijvoorbeeld het 2e akkoord in 'Stormy Weather':
G G#dim7 Am D7.
Hoor het effect van het dim7-akkoord.
De dim drieklank wordt door zijn verfijndheid bij improviseren weinig gebruikt. Ook het verschil in ligging tussen c-es-ges en es-ges-c ligt wat gevoeliger dan tussen c-es-ges-a en es-ges-a-c.
Het verschil is bij de drieklank groter dan bij de vierklank.
HUISWERK:
Ga dim7-akkoorden gebruiken. Speel ermee. Sla ze eens aan en wen aan de typische sfeer. Speel ze gebroken (zoals in the Moonlight Serenade van Beethoven) om melodieën op te maken.
<< Startpagina / Index van de cursus / Volgende pagina >